Spośród wielu roślin ozdobnych kulista tuja jest szczególnie kochana nie tylko przez profesjonalnych projektantów, ale także przez ogrodników-amatorów. Często można go zobaczyć w kompozycjach zdobiących ogrody publiczne i parki miejskie oraz na działkach ogrodowych.
Opis
Tuja należy do rodziny cyprysów z rodzaju wiecznie zielonych roślin nagonasiennych. Tuja pochodzi z Ameryki Północnej i Azji Wschodniej, gdzie rośnie dziko. Tuja jest krzewem, rzadziej drzewem osiągającym 70 m wysokości i średnicy igieł 2,5 m. Młoda tuja ma miękkie, igiełkowate liście, a dorosła roślina ma przeciwległe, krzyżujące się, łuszczące się liście.
Po kwitnieniu powstają owalne lub wydłużone szyszki, pokryte łuskami. Płaskie nasiona, które dojrzewają jesienią, mają 2 wąskie skrzydełka. Do jego rodzaju należy 5 gatunków: tuja zachodnia i koreańska, tuja japońska i syczuańska, tuja olbrzymia (złożona).
Każdy z tych gatunków ma ogromną liczbę odmian uzyskanych w wyniku hodowli i jest klasyfikowany według 2 parametrów:
- w zastosowaniu w projektowaniu krajobrazu;
- w kształcie korony.
Zgodnie z formą wyróżnia się odmiany tui:
- piramidalny;
- kolumnowy;
- w kształcie beczki;
- w kształcie parasola;
- kulisty.
Kulista tuja nie jest specjalnym oddzielnym typem rośliny, ale wynikiem selekcji. Krzewy o okrągłym kształcie mają różne rodzaje tui (koreańskie, zachodnie, japońskie i inne). W naszym kraju można uprawiać tylko zachodnią tuję kulistą. W przeciwieństwie do innych gatunków dobrze znosi rosyjskie warunki klimatyczne i ma szeroką gamę odmian.
Zachodnia tuja z okrągłą koroną to mrozoodporny, wiecznie zielony krzew długowieczny: może rosnąć przez 50-150 lat. To krótki krzew, którego gałęzie rosną w taki sposób, że tworzą kulę lub stożek o gęstej koronie. Niektóre odmiany nie wymagają nawet przycinania korekcyjnego, ponieważ okrągły kształt tworzy się samoczynnie.
Tuja kulista jest odmianą karłowatą, a jej rozwój charakteryzuje się powolnym wzrostem. Przez 100-150 lat dorasta tylko do 1-2 m, a najwyższa wysokość może sięgać 2,5 m. Zwykle jego minimalna wysokość nie przekracza 0,5 m, a często wynosi zaledwie kilkadziesiąt centymetrów. Gałęzie pokryte są gładką brązową korą z czerwonawym odcieniem. Jego igły rosną około 3 lat i mogą osiągnąć długość 7 cm, po czym odpadają wraz z drobnymi gałązkami. Igły młodych krzewów są miękkie, ale gdy roślina rośnie, staje się grubsza.
Kwitnienie następuje wiosną, następnie powstają małe (około 1,2 cm) owalne lub wydłużone łuskowate szyszki, zawierające 2 nasiona. Korona może mieć różne odcienie: od ciemnozielonego do żółtozielonego, od brązowego i brązowego do złotego. Tuja zachowuje bogaty kolor swoich igieł przez cały rok. Dlatego te jej walory dekoracyjne pozwalają latem podkreślić inne rośliny kwitnące, a jesienią jest głównym i dominującym elementem wystroju. Zachodnia tuja kulista dobrze znosi zanieczyszczone środowisko powietrza w mieście.
Zawiera i wzbogaca atmosferę w olejki eteryczne i substancje hamujące rozwój drobnoustrojów. Dlatego powietrze wokół plantacji tui jest czyste i ma specyficzny aromat.
Popularne typy
Odmienne typy tui z kulistą koroną są reprezentowane przez szeroką gamę. Takie odmiany zyskały największą dystrybucję i popularność.
- „Globoza”. Jest to pierwsza odmiana tui kulistej uzyskana w połowie XIX wieku. Wyróżnia się dość wysokim wzrostem: dorosła tuja może dorastać do 1,5-2,5 m. W porównaniu z innymi odmianami rośnie szybko: w ciągu 1 roku może wzrosnąć o 10-20 cm.W pierwszych latach wzrostu krzewy nie mają jeszcze głównego pnia. Wiodąca pęd może powstać dopiero za 10-15 lat. Na początku korona nabiera wąskiego trójkątnego kształtu, który staje się okrągły dopiero przez 5-7 lat. Igły skierowane do góry mają tendencję do zmiany koloru w zależności od pory roku: latem mają intensywny zielony kolor, który zimą szarzeje. Gęstość i gęstość korony wzrasta wraz ze wzrostem rośliny. Globoza nie wymaga przycinania formacyjnego.
- Danica. Odmiana ta została pozyskana przez hodowców w Danii w połowie XX wieku, należy do odmiany niewymiarowej. Danica wyróżnia się powolnym wzrostem. Roślina rośnie w ciągu 1 roku około 5 cm wysokości i około 4 cm szerokości. Dziesięcioletni krzew może osiągnąć wysokość pół metra i około 1 m średnicy, a maksymalna wysokość może wynosić 0,8 m. Charakteryzuje się bezpretensjonalnością wobec warunków, dobrze rośnie zarówno na terenach oświetlonych, jak i zacienionych. Jednak na słońcu kolor igieł krzewu staje się bardziej nasycony, a korona grubsza. Danica ma dobrą mrozoodporność. Odmiana nie wymaga przycinania formującego.
- Tuja "Reingold" odnosi się do wysokiej odmiany tui okrągłej, której wysokość może dochodzić nawet do 1,5 m. Odmiana charakteryzuje się możliwością zmiany koloru igieł: wiosną ma różowy odcień, który latem zmienia kolor na złoty, a jesienią staje się żółto-miedziany, prawie brązowy. Początkowo młode krzewy o cienkich gałęziach mają kształt kulisty, który w miarę wzrostu i dojrzewania staje się owalny.
- Tuja karłowata „Teddy” to nowa, niedawno opracowana odmiana, która charakteryzuje się powolnym wzrostem. Korona tego małego krzewu, który w ciągu 10 lat dorasta do zaledwie 30 cm, wyróżnia się niezwykłą gęstością i dokładnością. „Teddy” ma gładkie, pozbawione kolców, ciemnozielone igły. Zimą brązowieje, a sam krzew przybiera postać poduszki. Odmiana dobrze znosi brak światła słonecznego, do prawidłowego wzrostu wystarczy kilka godzin ekspozycji na słońce.
- Odmiana "Tini Tim" jest przedstawicielem tuj karłowatych. To dość znana i stara odmiana, wyhodowana ponad pół wieku temu. Wysokość rośliny w wieku 10 lat może osiągnąć tylko 0,3 m, a szerokość - 0,5 m. Mała tuja charakteryzuje się powolnym wzrostem, dodając rocznie tylko 2 cm wysokości. Ciemnozielony kolor igieł wyróżnia się nasyceniem i jasnością. Odmiana dobrze znosi suszę, jest odporna na zimno, ale preferuje słońce: w cieniu korona luźno się.
- "Golden Tafet" to niewielki krzew o wysokości około 35 cm, który posiada efektowne, pięknie opadające gałęzie tworzące koronkową ramę. Igły są koloru pomarańczowego zimą i złocistego latem. Odmiana preferuje światło słoneczne: w cieniu kolor igieł staje się matowy.
- Thuja odmiany Golden Glob jest również przedstawicielem odmiany szybko rosnącej. Jej roczny wzrost wynosi ok. 10 cm Niskie krzewy pokryte są igłami zmieniającymi kolor: wiosną jest złocisty, latem pojawia się zielony odcień, a jesienią jest miedziany. Roślina ma zgrabną i gęstą koronę, która nie wymaga przycinania. Słabo znosi suszę i lubi zacienione obszary. Posiada wysoką mrozoodporność.
Zachodnie kuliste odmiany tui mogą różnić się wyglądem i wymaganiami dotyczącymi warunków wzrostu. Jednak wspólną cechą wszystkich odmian jest ich mrozoodporność: "Danica" wytrzymuje mrozy do -40, a "Teddy" nawet do -45 stopni.
Jak sadzić?
Przed posadzeniem tui na otwartym terenie konieczne jest prawidłowe określenie miejsca jej lądowania. Na wybór lokalizacji często wpływa różnorodność kulistej tui. Rośliny z żółtymi lub jasnymi igłami wymagają obfitego oświetlenia, podczas gdy tuja z ciemnymi igłami preferuje zacienione obszary.
Ale w zasadzie rośliny te uwielbiają obszary słoneczne, ale niedostępne dla bezpośredniego światła słonecznego. Najlepsze miejsce w ogrodzie jest półcieniste, dzięki czemu w ciągu dnia słońce zastępuje cień. W krzewach stale rosnących w cieniu korona staje się rzadka, gałęzie rozciągają się, a roślina traci swój dekoracyjny wygląd. Między innymi miejsce lądowania nie powinno być dostępne dla wiatrów, ponieważ roślina nie toleruje przeciągów.
Chociaż tuja jest mało wymagająca pod względem składu gleby, lepiej rośnie na glebach żyznych umiarkowanie wilgotnych. Należy również unikać obszarów, w których wody gruntowe są płytkie od powierzchni.
Na terenach nisko położonych podczas lądowania w otworze do lądowania konieczne jest ułożenie drenażu warstwą około 20 cm.
Za najlepszy czas sadzenia uważa się wczesną wiosnę, przed rozpoczęciem aktywnej wegetacji rośliny. Latem i jesienią krzewy dobrze się zakorzenią i przygotują na zimę. Jesienią możliwe jest przesadzanie sadzonek. Najlepsze sadzonki do przesadzania to 3-5 letnie krzewy. Doły do lądowania są przygotowywane z wyprzedzeniem, około 14 dni wcześniej, tak aby gleba była nasycona tlenem. Umieszcza się w nich specjalną mieszankę składników odżywczych, składającą się z 1 części torfu, 1 części piasku i 2 części ziemi darniowej. W przypadku odmian wymagających pożywnej gleby można dodać nawóz (nitroammofosku).
Sadząc sadzonkę należy przestrzegać zasady: szyjka korzeniowa powinna znajdować się nad poziomem gruntu, więc otwór do sadzenia nie powinien być bardzo głęboki, ale na tyle obszerny, aby wygodnie umieścić w nim system korzeniowy rośliny. Przed przesadzeniem gleba w pojemniku jest obficie nawilżana, następnie sadzonka jest stopniowo uwalniana i umieszczana w przygotowanym dołku. Konieczne jest również stopniowe wypełnianie gleby, lekko ją dociskając, aby uniknąć pustek. Następnie w pobliżu zasadzonego krzewu powstaje otwór, aby woda nie wyciekała podczas podlewania.
W przypadku nasadzeń grupowych odległość między dołami do sadzenia nie powinna być mniejsza niż 50 cm W takim przypadku należy również wziąć pod uwagę wymiary, które będzie miała roślina dorosła. Na przykład dla odmian „Globoza” i „Golden Globa” odstęp między krzakami powinien wynosić od 2 do 3 m.
Przez cały pierwszy rok wzrostu młode krzewy należy chronić przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych, ponieważ nie tolerują go dobrze. Aby to zrobić, krzaki należy zacienić i przykryć dowolnym materiałem lub materiałem pokryciowym.
Właściwa pielęgnacja
Dbanie o tuję nie jest trudne, należy wykonywać tylko zwykłe czynności: podlewanie i rozluźnianie gleby, nakładanie opatrunków, przycinanie krzewów i przygotowywanie do zimowania. Bezpośrednio po przesadzeniu roślina wymaga codziennego podlewania przez jeden miesiąc. Pod każdą sadzonkę wlewa się jedno wiadro wody. W przyszłości podlewanie zmniejsza się raz na 7 dni, ilość wody jest taka sama - 10 litrów na roślinę. Podlewana jest również dorosła tuja.
Podczas suszy i bardzo upałów należy częściej podlewać tuję - około 2 razy co 7 dni. W przypadku odmian, które wymagają obfitszego podlewania, oprócz nawilżenia gleby pod krzakiem, zaleca się zraszanie korony wodą. Podlewaniu powinno towarzyszyć poluzowanie ziemi pod krzakami. Jest to konieczne, aby zapewnić dostęp powietrza do korzeni rośliny. Głębokość spulchnienia powinna wynosić ok. 10 cm. Następnie glebę w pobliżu krzewu przykrywa się ściółką (torf, trociny, kompost), której grubość powinna wynosić 7-10 cm, co pozwoli zachować wilgoć w glebie, a także zapobiegnie rozwojowi chwastów.
Nie jest konieczne nawożenie tui przez 3-4 lata po posadzeniu, ponieważ roślina ma powolny wzrost. Następnie w razie potrzeby stosuje się nawożenie, mniej więcej co 2 lub 3 lata, stosując złożone nawozy mineralne. Wiosną można karmić tuję Kemira Universal (50-60 g na 1 m2) lub nitroammofosem (30 g na 1 m2). Wiosną można również stosować nawozy organiczne. Jesienią (październik) zwykle stosuje się nawozy potasowe.
Na wymaganą ilość nawozu ma bezpośredni wpływ kulista odmiana tui: odmiany karłowate potrzebują mniej nawozu niż odmiany wysokie.
Wiele odmian kulistej tui zachodniej nie wymaga przycinania: okrągły kształt powstaje naturalnie. Jednak wiosną konieczne jest przeprowadzenie sanitarnego strzyżenia rośliny: usuwa się wysuszone, chore i uszkodzone pędy. Tuja, która służy jako żywopłot, należy przycinać 2 razy - wiosną i pod koniec sierpnia w celu utrzymania wysokości nasadzeń. Gęsta korona krzewów pozwala na ozdobne kształtowanie. Projektanci mogą nadać krzewom dowolny kształt, aby udekorować krajobraz.
Przycinanie naprawcze polega na odcięciu gałęzi, które są w złym kierunku wzrostu. Usuwają również niepotrzebne gałęzie, które uniemożliwiają innym rozwój. Ważne jest, aby nie pozostawiać gałęzi bez liści, ponieważ tuja nie ma uśpionych pąków, a „nagie” gałęzie zwykle wysychają. Ponadto rozcieńczanie poprawia cyrkulację powietrza.
Prawidłowe przycinanie kulistej tui obejmuje następujące kroki:
- Przygotowanie narzędzi. Przycinanie należy wykonywać tylko bardzo ostrymi narzędziami.
- Inspekcja buszu. Konieczne jest zidentyfikowanie wszystkich suchych, chorych i uszkodzonych gałęzi, a także pędu, który narusza kształt rośliny.
- Usunięcie zidentyfikowanych chorych, uszkodzonych pędów.
- Korygująca fryzura - odcinanie gałęzi, które przełamują okrągły kształt.
Przycinanie roślin powinno odbywać się w pochmurny dzień. Po zabiegu krzewy są dobrze podlewane.
W zimne dni młode sadzonki pokryte są opadłymi liśćmi, świerkowymi gałęziami. Gdy temperatura spada do -5 stopni, krzewy są również przykrywane płótnem lub innym materiałem pokrywającym, który przepuszcza powietrze, aby młode krzewy nie zamarzały w zimie.
Dorosłe rośliny są mrozoodporne i nie trzeba ich przykrywać.
Metody reprodukcji
Tuja może być rozmnażana na kilka sposobów:
- Posiew. Ten rodzaj rozmnażania jest rzadko stosowany, ponieważ wyhodowanie tui zajmie kilka lat.
- Cięcie jest najpopularniejszą metodą. Rozmnażanie przez sadzonki odbywa się zwykle wiosną w temperaturze +17 stopni w ten sposób:
- sadzonki są wycinane ze sztywnych gałęzi bocznych;
- sadzonki są traktowane lekiem stymulującym wzrost „Heteroauxin”;
- przygotować podłoże odżywcze z perlitu, wermikulitu, torfu i piasku, pobrane w równych proporcjach;
- sadzonki są zagłębiane w mieszance na głębokość około 3 cm;
- po posadzeniu należy je regularnie spryskiwać wodą. Po zakorzenieniu sadzonek przesadza się je na otwarty teren.
- Podział buszu. Odbywa się wiosną po stopieniu się śniegu, zwykle pod koniec kwietnia. Możesz podzielić krzak, jeśli system korzeniowy rośliny jest dobrze rozwinięty i autonomiczny w każdym pojedynczym pędzie. Jeśli korzenie są słabo rozwinięte, należy je przyciąć, co może spowodować śmierć krzewu.
- Powielanie warstwami poziomymi. Warstwy to gałęzie rosnące na dnie krzewu i skierowane w stronę gleby. Są przymocowane do gleby drutem i posypane. Zakorzenienie następuje dopiero po roku, kiedy na warstwach wyrastają młode pędy. Następnie warstwowanie jest dzielone na nowe krzewy i sadzone w ziemi.
Choroby i szkodniki
Tuja, jak każda roślina, może rozwijać choroby lub szkodliwe owady. Najczęściej ma takie problemy.
- Nadmierne nawożenie może spowodować oparzenia korzeni. W rezultacie igły żółkną. Aby tego uniknąć, należy ściśle przestrzegać norm podczas nakładania opatrunków.
- Nadmiar wilgoci prowadzi do choroby fitoflory. Najpierw wpływa na system korzeniowy, a następnie stopniowo choroba przenosi się do korony. Igły stają się szare, łodygi są miękkie, a sam krzew usycha. W pobliżu krzaka czuć zgniły zapach. Bardzo trudno jest leczyć fitoflorę, łatwiej jest temu zapobiec. Aby temu zapobiec, podczas podlewania należy regularnie poluzowywać glebę i stosować fungicydy. Jeśli krzew jest uszkodzony, lepiej wykopać i spalić oraz zmienić glebę.
- Oprócz fitoflory, tuja może rozwinąć taką chorobę grzybiczą, jak morwa, która atakuje pień, przenikając przez rany w nim. Prowadzi to do śmierci buszu. W celach profilaktycznych wymagane jest spryskanie tui płynem Bordeaux. Gałęzie z grzybem należy usunąć.
- Wczesną wiosną gałęzie rośliny czasami brązowieją. Pędy giną bez leczenia. Wszystkie pojawiające się brązowe gałęzie należy odciąć, posypać wokół krzaka wapieniem, a koronę zapylić podkładem.
Tuyu jest najczęściej atakowany przez takie szkodniki.
- Mszyca Thuvaya. Oznaką jej porażki jest pojawienie się żółtych igieł. Mszyce atakują głównie dolne gałęzie. Do niszczenia szkodników stosuje się opryski "Karbofosem".
- Cętkowana ćma to mały (około 4 mm), ale bardzo niebezpieczny owad. Uszkodzenie przez ćmy prowadzi do śmierci górnych gałęzi krzewu, podczas gdy igły stają się brązowe. W celu zapobiegania i zwalczania ćmy zaleca się kilkakrotne spryskiwanie preparatami owadobójczymi. Lepiej to zrobić latem - pod koniec czerwca.
- Szare liście, które szkodzą jedząc igły, gdy stają się gąsienicami. Aby go zwalczać, użyj „Bitoksybacyliny” i „Lepidocydu” lub preparatów chemicznych „Ditox”, „Fufanon”.
- Chrząszcze klikające uszkadzają korzenie, gdy się nimi żywią. W przypadku choroby glebę opryskuje się "Fufanonem", "Decisem".
Użyj w projektowaniu krajobrazu
Kulista tuja jest szeroko stosowana w projektowaniu krajobrazu. Różnorodność odmian pozwala na stosowanie go w wszelkiego rodzaju kompozycjach projektowych:
- w pojedynczych nasadzeniach;
- w nasadzeniach grupowych tej samej odmiany;
- w mieszanych kompozycjach przy użyciu różnych odmian;
- jako żywopłot;
- do dekoracji ogrodów kamiennych (skalniaki);
- w zjeżdżalniach alpejskich o różnych rozmiarach.
Do pojedynczych nasadzeń i żywopłotów stosuje się głównie odmiany średniej wielkości i wysokie. Krzewy karłowate najczęściej sadzi się na zjeżdżalniach alpejskich i skalniakach, można je uprawiać w doniczkach i umieszczać w dowolnym miejscu np. Na balkonie.
Tuja dobrze wygląda w połączeniu z roślinami kwitnącymi i innymi drzewami iglastymi. Służy do ozdabiania klombów i klombów oraz ozdabiania granic. Puszyste krzewy dobrze komponują się z elementami dekoracyjnymi takimi jak rzeźby, pięknie prezentują się na podkładce z kamieni.
Tui, dekoracyjnie obszyte w postaci różnych kształtów, tworzą niepowtarzalne kompozycje i nadają każdemu krajobrazowi wyjątkowej oryginalności.
W następnym filmie zobaczysz kadrowanie kulistej tui.